Heavy metal (często nazywany po prostu metal) jest
podgatunkiem muzyki rockowej powstałym na przełomie lat 60. i 70. XX
wieku, głównie w Wielkiej Brytanii i USA. Grupy, które odpowiedzialne są
za powstanie gatunku wprowadziły ciężkie, ostre brzmienia, z długimi mocno
przesterowanymi solówkami gitarowymi i ostrą perkusją.
Pierwsze zespoły, takie jak Led Zeppelin, Black Sabbath czy Deep Purple
zgromadziły szerokie grono słuchaczy i to one są często uznawane za
twórców gatunku, nie były jednak docenione przez krytyków. W połowie lat
70. XX wieku grupa Judas Priest pomogła rozwinąć gatunek poprzez
odrzucenie większości wpływów bluesa. Motörhead wprowadziła elementy punk
rockowe i położyła nacisk na szybkość. Grupy należące do New Wave of
British Heavy Metal takie jak Iron Maiden podążały w tym samym kierunku.
Pod koniec dekady heavy metal posiadał już rzesze fanów na całym świecie,
tworząc subkulturę metalowców.
W latach 80. XX wieku, głównym, komercyjnym nurtem muzyki metalowej stał
się glam metal reprezentowany przez m.in. przez Mötley Crüe oraz Twisted
Sister. Jednak "podziemne" grupy stworzyły znacznie bardziej agresywne,
ekstremalne podgatunki. Do głównego nurtu wdarł się thrash metal
reprezentowany m.in przez Metallica, Megadeth, Slayer i Anthrax. W tym
okresie początki mają również inne odmiany takie jak death czy black
metal. Od połowy lat 90. XX wieku zaczęły się wyłaniać inne, popularne
podgatunki, takie jak nu metal zawierający elementy grunge'u i hip hopu,
czy metalcore łączący ekstremalny metal z punkiem.
Tradycyjnie z muzyką metalową kojarzone są głośne,
przesterowane gitary, intensywna sekcja rytmiczna, wyraźne basy i
intensywny wokal. Jednak różne podgatunki zawierają, kładą nacisk lub
omijają niektóre z tych elementów. Krytyk muzyczny gazety New York Times,
Jon Pareles określił heavy metal jako ważny podgatunek muzyki rockowej, z
mniejszym naciskiem na synkopę i elementy bluesowe, a większym na show i
brutalną siłę. Typowy zespół metalowy składa się z gitarzysty, basisty,
perkusisty i wokalisty (który często gra również na gitarze rytmicznej).
Niektóre zespoły wykorzystują również instrumenty klawiszowe i
syntezatory.
Gitara elektryczna i moc generowanego przez wzmocnienie i przesterowanie
dźwięku jest historycznie kluczowym elementem heavy metalu. Główna rola
gitary niejako koliduje z tradycyjnie główną rolą wokalisty, co wywołuje
swego rodzaju muzyczne napięcie między nimi i rywalizację o dominującą
rolę w zespole. Heavy metal "wymaga podporządkowania wokalu" ogólnemu
brzmieniu zespołu. Pewnym odbiciem korzeni metalu w kontrkulturze lat 60.
XX wieku jest wymóg "wyrażenia emocji i zaangażowania" jako wyrazu
autentyczności. Krytyk Simon Frith stwierdził, że "brzmienie głosu" jest
istotniejsze od samego tekstu utworu. Brzmienie wokalu jest różne dla
różnych wykonawców - od wielooktawowego, operowego śpiewu Roba Halforda z
Judas Priest, czy Bruce'a Dickinsona z Iron Maiden, przez surowy styl
Lemmy'ego Kilmistera z Motörhead i Jamesa Hetfielda z Metallica, aż do
growlu używanego przez wokalistów death metalowych, czy nawet wrzasków w
black metalu.
Kluczowym elementem metalowego brzmienia jest również gitara basowa i jej
współbrzmienie z gitarą prowadzącą. To właśnie niskie dźwięki generowane
przez gitarę basową decydują o "ciężkim brzmieniu" muzyki metalowej. Linia
melodyczna gitary basowej może być również bardzo rozbudowana. W muzyce
niektórych zespołów bas uzyskał wręcz rolę przewodnią, a za popularyzatora
takiego podejścia uważa się Cliffa Burtona, basistę zespołu Metallica.
Kiss na koncercie w 2004 roku, muzycy noszą charakterystyczny makijaż